Ahmet Karahisari Kur'an Kaynak: http://commons.wikimedia.org |
Minyatür kâğıdı, minyatür yapmak için işe başlamadan
önce temin edilmesi gereken en önemli malzeme olarak nitelenebilir. İyi ve
kaliteli bir kâğıt üzerine yapılmış olan minyatür, benzerleri arasında çok
daha öne çıkan bir durumda olacaktır.
Menakib-i Hünerveran adlı eserinde Gelibolulu Ali,
en iyi cins kâğıdın “Devletabadi*” olduğundan söz eder ve iyi bir çalışma için "Semerkandi" kâğıdından aşağı kaliteye itibar edilmemesi gerektiğini söyler.
Bu
arada yine eskiye dair bir örnek olarak 15. yüzyılda Kâğıthane’deki kâğıt fabrikalarının ürünü "İstanbuli" adındaki
kâğıtların da rağbet görmekte oluşundan söz etmek gerekir.
Elbette bugün bu kâğıtlar ve benzer
isimlendirmeler mevcut değil. Ancak yine de iyi bir eserin ancak iyi bir kâğıtla
mümkün olabileceği de tartışılmaz bir gerçek olarak karşımızda duruyor.
Minyatür sanatı söz konusu olduğunda, şeker
beyazı, açık krem, süt mavisi ve tozpembe renklerdeki kâğıtlar beğeni ile
kullanılmıştır. Görece daha koyu olanları ise daha çok minyatürün çevrelendiği
pervaz süslemelerinde kullanıldığı bir kural olmasa da sıklıkla görülen bir
durumdur.
Osmanlı minyatür sanatında aslında beyaz olan kâğıtlar
farklı cinste de olsalar bitkisel veya madeni boyalarla boyanmaktadır. Boyama işlemi
yapılırken üstten sürme yöntemi kullanılsa da çoğu zaman daldırma (banyo) yönteminin
uygulandığı görülür.
Boya işleminin ne suretle yapıldığına
bakılmaksızın öncesinde kâğıtların şaplı suya daldırılarak kurutulmasında büyük
yarar bulunmaktadır.
Sürme
usulü ile kâğıt boyanırken bir mermer tezgâh üzerinde
toz boya bir miktar sirke eklenerek destezenk** yardımı ile ezilir. Nişasta muhallebisi
yapılarak buna karıştırılır. Bir sünger ile veya el ile iyice yedirilerek
sürülür. Gölgede kurumaya bırakılır. Suyu iyice çekilmeye başladığında
kırışmaması için bir ağırlık altına alınır.
Banyo
yöntemi kâğıt boyama amacıyla kullanılan en
iyi yöntemdir. Kâğıtta ton farkının oluşmaması en avantajlı yanıdır. Bu maksatla
öncelikle renk veren bitkiler zevke ve isteğe göre seçilir. Gelincik, ıhlamur, safran,
çay, kına gibi bitkiler suyun içerisine konularak uzun uzadıya kaynatılır. Suya
yeterince renk çıktıktan sonra içerisine bir miktar şap ilave edilerek yeniden
kaynatılır. Bu su daha sonra kenarlı ve genişçe bir tepsiye alınarak kâğıtlar
bu suyun içerisine daldırılarak banyo yaptırılmış olur. Suyun süzülmesi
amacıyla bir köşesinden asılarak kurutulur.
Boyama işlemi yapılırken kâğıtların aharlanmamış
olmasına dikkat edilmelidir. Çünkü aharlanmış kâğıtlar boya tutmaz.
Bir başka kâğıt boyama yöntemi ise “Akkase” olarak
adlandırılır. Daha çok eski eserlerde kullanılan bu kâğıtların ortada kalan
metin kısımları ile kenarları farklı renkte olmaktadır. Bu amaçla kâğıt önce
tamamen istenen renge boyanır. Daha sonra ortadaki metin kısmı Arap zamkı ile
kapatılarak farklı renk boya ile daldırma yöntemiyle boyanır. Arap zamkı
sürülen bölge yeni boya ile boyanmayacağından iki renkten müteşekkil bir kâğıt
elde edilmiş olur.
Bu şekilde kâğıt elde etmenin bir başka yolu da kâğıdın
ortada kalan kısmına şap sürmek olmaktadır. Anca burada şapın kıvamını iyi
ayarlamak ve aynı homojenliği sağlamak önemlidir. Aksi halde dalgalı ve hoş
olmayan görünümlü bir kâğıt meydana gelir.
Minyatür sanatında kullanılan kâğıtları boyamaya yarayan bazı bitkiler ve bunlardan elde edilen renklere örnek vererek
bu yazıyı bağlayalım. Badem yaprağından altın sarısı, susam çiçeğinden çimen
yeşili, nohut unundan nohudi, gelincik çiçeğinin içerisine bir miktar şap
konursa mavi, soğan kabuğundan samani, ceviz yaprağından kahverengi, mürver
yemişinden mor, menekşe yaprağı ve mürver çiçeği tohumundan açık mavi renkler
elde edilebilmektedir.
*Devletabadi:
İpekten yapılan bir tür kâğıt olup Hindistan’ın Devletabad şehrinden köken
alması dolayısıyla bu adla anılır.
**Destezenk
(Destesenk): Ezme işleminde kullanılan mermer veya billurdan yapılmış alete
verilen addır. Somaki, porselen ve benzer sert taşlardan yapılır ve boya ezmede
kullanılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder